Frå kraftverk til forbrukar
Tekst: Scandion. Foto: BKK

Elektrisiteten held industrien i gang og forsyner byar og bustadar med lys, varme og drivkraft til alle dei maskiner og apparat som vi som moderne menneske ikkje kan være forutan. 

Det veldige energibehovet i vårt moderne samfunn kan berre dekkast ved hjelp av den praktiske energiforma vi kallar elektrisitet. Distribusjonen av denne energiforma er blodomløpet i dagens samfunn. 

I lommelykta han vi klare oss med eit tørrelement, og i bilen går det greit med dynamo og akkumulator. Men til det storforbruket som samfunnet krev må energien produserast i kraftverk. 

Naturen leverer råvara 
I det fjell- og nedbørsrike landet vårt er det naturen sjølv som direkte leverer den mekaniske energien som trengst til elektrisitetsproduksjon. 

Det er tilstrekkeleg å omdanne den mekaniske energien til elektrisitet. Det blir gjort ved å bruke vasstraumen som drivkraft for ein turbin, som igjen driv ein elektrisk generator. Frå kraftverket til forbrukar blir den elektriske energien overført gjennom eit rikt forgreina fordelingsnett. 

Dette nettet er oppbygd slik at kvar forbrukar skal få sin energi i den gunstigaste forma, og at det heile skal fungere så økonomisk som muleg. 

I vårt land ligg dei store kraftverka langt borte frå tettstadane der det meste av krafta blir brukt. Problemet med overføringa er å unngå for store tap i leidningane. Spenninga må derfor gjerast så høg som det teknisk er muleg. 275 000 volt var ei tid den høgaste spenninga som blei brukt på norske overføringslinjer, men no er fleire linjer bygd for 380 000 volt. 

Lydig - men farleg tenar 
Den straumen som er livsfarleg for eit menneske er mindre enn 1 % av den straumen ei kokeplate treng for å bli varm. Likevel skjer det ytterst få dødsulukker på grunn av elektrisitet i Norge, sikkert først og fremst takka være omfattande og strenge forskrifter for elektriske anlegg. 

Før elektrisiteten får sleppe inn i heimen vår, må den passere ein «sikkerheitsventil», nemleg sikringen. Den bryt straumen dersom straumstyrken blir for stor i den delen av anlegget som sikringen skal betjene. Kortslutningar som kan føre til brann, fører også til at sikringen «går». Overalt i heimen blir elektrisiteten ført fram i isolerte leidningar. Det hindrar at vi kjem i direkte berøring med den. 

Behovet for elektrisk kraft er omtrent like stort heile året, men vassføringa i vassdraga skiftar med årstidene og med turre og våte år. Det er difor som regel nødvendig å regulere vassdraget. Vatn frå overskotsperiodar kan då lagrast i såkalla magasin, oppdemma naturlege eller kunstige innsjøar i vassdraget.