Minne om fraktefarten
Forfatter: Scandion
Publiseringsdato: 24.07.2005
Foto: Scandion.
På Stamnes i Vaksdal kommune finn ein denne bautanen.
Reist i 1977 av veteraner i fartylaget, til minne om dei som grunnla fraktefarten
på Osterfjorden.
Steinen er henta frå eit gatesteinbrot på
Stamnes, som vart starta av Bergen kommune i 1871. Steinbrotet danna grunnlaget
for den ærverdige fraktefarten som vaks fram på Osterfjorden
og bautaen er eit minne både over dei som hadde arbeidet på
sjøen, og dei som strevde i steinbrota eller sleit i leir- og sandgruvene.
Sandfarten var ei næring som tok til kring 1870
i Stamnes og Straume, og som tok seg opp utover etter 1910. Næringa
vart ei av dei største og viktigaste for desse bygdene i moderne
tid og skapte grunnlag for auka busetnad langs fjordane. På Straume
har det vore teke ut sand i fleire terasse-ringar som viser att i landskapet,
jamvel om sandtaka no er attgrodde.
Sandtak i naturlege terassar med avsetningar av sand og
singel har gjeve grunnlag for ei god attåtnæring dei siste
hundre åra.
Sand til husbygging og vegar vart ført i flatbotna
"Ostraskuter", seinare i sandskøyter, og frakta til distrikta ikring,
særleg til Bergen. Nordvest for Straume bru vart det skipa ut mykje
sand på store lastetippar, som tippa sand ombord i fartøya.
Det første sandtaket var på Demring, der sanden vart lasta
med trillebår ombord i sandskuter.
Ostraskuta
Dei flatbotna skutene som frakta ved, bork og andre tunge
varer til Bergen, høvde godt for ferdsla opp den strie og grunne
Bolstad-straumen. Ein modell av den tradisjonelle Ostraskuta er bygd oppatt
og ligg på Stamnes idag.
Etterkvart som behovet for ulik transport frå Bolstadfjorden
og ut Osterfjorden endra seg, vart skutene både meir lettsegla og
lettrodde. Kor gammal båttypen er, kan ein vanskeleg slå fast
i dag, og det er heller ikkje sikkert at det berre er tale om ein bestemt
type, men om føringsbåtar av ulik storleik til ulike føremål.
Båtane kunne lasta opp til 8 famnar ved, og vedfarten
var ein viktig varetransport. Tradisjonen fortel om bønder som gjekk
i fast fart med ved til bakarane i Bergen. |