Med von om "det store draget"
Forfatter: Scandion
Publiseringsdato: 08.08.2005
Laksegiljene og sitjenøtene har stått langs
mange av fjordane på Vestlandet, men få andre stader har dette
fisket vore halde så lenge i hevd som kring Osterøy og ved
Stamnes og Straume.
Laksegilje på Stamnes. Foto: Scandion.
Laks og aure har vore fanga med ulike reiskapar i fjorden
og straumane der i uminnelege tider. Funn i steinalderbuplassen Skipshelleren
fortel at laksen truleg vart fanga med onglar.
Garn, teiner og ruser har vore nytta i elvane like fram
mot vår tid. I fjordane vart garnbruken kring 1500 utvikla til eit
"laksevarp" og vidare til det me i dag kjenner som sitjenot.
Sitjenøtene og dei høge laksegiljene ved
fjorden er ein fangsteknikk som har utvikla seg i fisket etter sjølaks
i fjordbygdene på Vestlandet.
Laksegilje på Straumsneset, Straume. Foto: Scandion.
Sitjenota - er ein garnpose som er open i den eine enden.
Den står i sjøen rett under gilja, med eit ledegarn inn til
posen. For at sitjenota skal stå støtt i straumen, er ho festa
med strenger til lands og med steinar til botnen.
Høgt over fjorden, i ei lita hytte på toppen
av gilja, sit laksefiskarane. Når dei ser at laksen er komen inn
i nota, stengjer dei notposen med eit "drag".
På Straumsneset er det lett å stå frampå
haugen og sjå når laksen går oppover straumen. Den første
gilja vart reist på slutten av 1800-talet.
Laksefisket gav gode inntekter til grunneigarane, og
det var eit interessant fiske, med relativt små investeringar.
Laksefiskarane kunne sitje i dagevis og venta på
at storlaksen gjekk i nota. Det var alltid von om "det store draget", med
nota full av sølvblenkjande laks.
Sitjenot
Marknadsverdien på laks og aure auka utover frå
1870, og laksefisket fekk dermed ein kraftig oppsving.
Like etter 1900 hadde sitjenøtene spreidd seg langs
heile norskekysten, og det vart fiska laks i stort omfang.
Sitjenøtene stod tett i tett kring heile Osterøy
og oppi straumane. Det var eit yrande folkeliv med oppkjøparar og
oppsynsmenn.
Etterkvar minka det på laksen, og det var berre
på dei beste fiskeplassane ein held fram med fiske.
I Stamnes har dette laksefisket halde seg lengst her i
landet, både på grunn av særleg gunstige økologiske
tilhøve, men og på grunn av stor interesse for å halde
det i hevd.
...............................................
Kjelde:
Vaksdal kommune
Kulturhistorisk Vegbok (1993) |
Hovudside
