Evakuering frå Bergen
Forfatter: Ingolf Austgulen
Publiseringsdato: 17.09.2002
Ludvig Bøe frå Furenes i Gulen var vaktsoldat
på Bergenhus Festning under krigsutbrotet 9. april 1940. Han opplevde
det slik : Tidleg om morgonen vart det mykje aktivitet på festninga.
Dei tyske frigsfartya hadde teke seg innover mot Bergen. Festninga på
Kvarven hadde ikkje makta å stoppe dei.
På Bergenhus var det ikkje stasjonert militære
styrkar, berre vaktmannskap. Regimentet IR-9 og Stabskompaniet med fleire
hadde sine administrative kontor her. Vaktmannskapet fekk ein heller travel
jobb med å redde unna viktige militære mobiliseringskartotek
m.m. Minst mogeleg av dette måtte hamne i fiendens hender.
Ludvig Bøe var no på eiga hand og måtte
ta sine eigne slutningar, m.a. om han skulle la seg ta til fange eller
kome seg unna. Han stakk av, tok seg innover Tyskebrygga, smatt inn i ein
skipshandel som selde klær og kjøpte seg ein diger kjeledress.
Denne trakk han utanpå uniforma og stakk militærlua i lomma.
I kjeledress vandra han vidare innover torget for å finne ut av situasjonen
dei første timane av krigen.
Folk ville bort frå Bergen
Han vart snart klar over kva som var viktig å foreta
seg, kva som ville hjelpe folk slik situasjonen var. Bombinga av dei tyske
krigsfartya var alt i gang. Båtar som låg rundt hamna, ved
Skoltegrunnskaia og ute på fjorden, var viktige mål for dei
allierte. Dei engelske flya fekk treff og senka den store kryssaren Kønigsbreg.
Dette tapet hadde nok tyskarane ikkje rekna med.
Ludvig Bøe fekk det for seg at han måtte
ha tak i motorkutteren sin Delfin som låg på Furenes. Med den
ville han straks ta til med å evakuere folk, gje dei hjelp til å
kome seg ut av byen. Bort frå den store faren som hadde meldt seg
med bombing og andre krigsoperasjonar.
Same dagen som krigen braut ut, 9. april 1940, hoppa han
ombord i ein fraktebåt som skulle nordover til Sognefjorden. Han
kom seg heim, starta opp Delfin og drog attende til Bergen for å
kome i gang med å frakte folk bort frå byen. Han hadde fått
med seg nokre familiemedlemmar som ville hjelpe til.
Det varte ikkje lenge før dei hadde full last ombord,
med folk som ville nordover til Gulen.området. I rommet hadde dei
proviant til handelsmenn i Gulen, som ville ha tak i mest mogleg forbruksvarer
i den spente situasjonen.
Grossistane hadde heller ikkje noko i mot å få
mest mogleg ut frå sine lagre, då ein god del av desse var
plassert i områda rundt Byvågen. Risikoen for brann var overhengande.
Det vart mange turar både til og frå Gulen.
Dei gjekk sørover til byen om kvelden og natta, utpå ettermiddagen
gjekk turen attende nordover. Farefulle turar forbi minefelt og andre områder
der ein kunne sette livet på spel.
Forbruksvarer i alle variantar fekk dei med seg på
turane, til stor nytte for handelsmennene i Gulen. Likeså kundane,
som ville sikre seg mest mogeleg av alt. Ein visste jo ikkje noko om utfallet
av krigen som no var komen tett inn på.
Alle som var så heldig å få vera med
Ludvig Bøe ut av byen, følte seg svært letta og var
svært takksame for det initiativ og den vilje til å hjelpe,
som han og hans mannskap viste.
Sikre matvarer i nord
Etter eit par veker, vart Ludvig Bøe kontakta av
salssjef Botolf Sandnes hjå daglegvaregrossisten J. E. Mowinckel
i Bergen. Sandnes var frå Nyborg i Gulen og kjende Ludvig frå
tidlegare og visste han var godt kjend nordover kysten. Då han vart
kalla inn til grossist-kontoret, var alle sjefane i firmaet med for å
diskutere. Ludvig vart fortald at J. E. Mowinckel og mange andre grossistar
hadde sine engroslagre i Bodø og byane nordanfor. Trondheim var
alt hærteken av dei tyske troppane, men Bodø var framleis
fri.
Oppdraget gjekk ut på å dra nordover med salssjefen
for Nord-Norge, Botolf Sandnes og prøve å sikra seg nordlandslageret,
disponere varene på lageret slik at dei ville kome til nytte for
norske borgarar i nord. Dei rekna med at tyskarane hadde planar om å
beslaglegge varer av dette slaget, for dei hadde mista ein god del i overfarten
frå Tyskland, frå Skagerak og nord langs kysten. Med på
denne turen var og bror til Ludvig, Gerhard, som var veteran frå
fraktefart langs kysten, og svogeren Alf Nerdahl.
Ludvig og Gerhard var også godt kjende i fjordane
langs kysten, då dei hadde dreve mykje med reketråling og kjende
godt til både ytre og indre leier. Dei smaug seg nordover, prata
med folk på handelsstadane for å få kjennskap til kvar
tyskarar og våre eigen heldt seg, og så staka ut kursen. Dei
passerte allierte, tyske og norske båtar langs kysten og spenninga
var ekstra stor då dei freista å gå klar dei tyske vaktfartya.
Risikabelt var det og med dei mange minefelta langs kysten.
Eit feilskjær ville kunne få store konsekvensar. Det gjekk
bra, dei kom fram til Bodø og oppdraget deira vart fullført
med godt resultat. Leiarane i firmaet Mowinckel i Bergen var godt nøgde.
Den 27. mai vart Bodø by bomba i grus av tyske
fly. Delfin var framleis i byen, mannskapet gjekk frå borde og la
seg under betongkaia i havna. Ludvig var oppe i byen, men måtte ta
beina fatt og kome seg ned til havna att og slutte seg til flokken som
heldt seg i skjul for bombene.
Gulingane klarte seg, men Bodø vart fullstendig
jamna med jorda under dei massive angrepa. |