Smugmaling av korn
Forfatter: Ingolf Austgulen
Publiseringsdato: 14.09.2002
Maten vart fort det viktigaste i heimane. Det var viktig
å sikra seg med det mest nødvendige, det ein trong for å
halda liv i seg og sine. Kjøpebrødet vart svartare og svartare,
tang og andre mjølsurrogat vart blanda i. Klede og sko vart mindre
prioritert. I denne tida vart det meir klede i ull enn i fine silkestoff
som hadde vore på moten.
Rundt om i fjordane, på dei største gardane,
med dei driftigaste bøndene, fanst det små bygdekverner som
gjerne fleire gardsbruk eigde saman. Sjølvsagt måtte desse
kvernene låsast av. Lensmannen drog rundt og forsegla med lakk og
stempel. Dette ergra dei som hadde korn til eige bruk, korn dei gjerne
ville male til mjøl, for å ha eit «kriselager».
Musa hjelpte til
Musa skulle og ha sitt å leve av, og ho fekk smaken
på forseglinga til lensmann Johannes Instefjord i Lavik. Musa gnog
og gnog, og kverneigarane let ho berre få ta seg ut. Med broten forsegling
vart bygdekverna fri, og i mørke kveldar og netter kunne det malast
til mange verdfulle kilo mjøl. Lensmannen tenkte rasjonelt og reiste
av den grunn ikkje for å forsegla på nytt med det same, og
dermed vart det ei opning.
Etter at smugmalinga var ferdig, kom lensmannen og forsegla
kvernene att. Ein kan undrast om det var det tronge budsjettet til lensmannen
eller hans personlege omsorg for bygdefolket som her vart vist....
Maling av korn nattestid
Dette med «musa og gnaginga» på lensmannen
si forsegling frettast sjølvsagt ute i Gulen, og dei tok same løysinga
i
bruk. Men her hadde dei ein lensmann som var tilsett av naziveldet så
det var ikkje så enkelt som i Brekke. Men det vart truleg smugmaling
på bondekvernene rundt om i Gulen også.
Forøvrig hadde dei ei større mølle
i Gulen, Eide Mølle ved Fivelsdal. Den var registrert av Statens
Kornforretning for offentlig maling av korn som bøndene var pålagt
å levere inn for vidare omsetning.
Men det var mogleg å fikse seg nokre ekstra kilo
til eige bruk ved å snike seg inn mellom maleøktene. Dette
måtte skje i dulgsmål, og i mørke nattetimar. På
Furenes såg ein ofte robåtar og små motorbåtar
som stemna sydover til mølla på kveldstid, og om morgonen
etter attende nordover Brandangersundet på veg heim. Det var fjordingane
som hadde mest korn og kunne ordne seg best slik, men det var nok ein del
øyingar med på det same. Frå Masfjorden og Strilelandet
kom dei også til Eide Mølle på seine besøk.
Ingvald Austgulen var tilsett som kontrollør for
Eide Mølle, av Statens Kornforretning. Det vart ofte mange timar
på mølla der mølleeigar Martin Kvinge skulle leggja
fram bilag og notatar, til skjema som skulle vidare til myndighetene. Alle
var klar over at det vart malt korn «svart» på mølla,
men verken lensmann eller prest vart blanda opp i dette ..... |