Hovudside
Rogaland
Hordaland
Sogn og Fjordane
Møre og Romsdal
Masfjorden
Lokalhistorie
Bygdebøker
Fjon frå fjell til fjord
Masfjordboka 1978
Leksikon
 
 

 

     
Isak Eikemo - grunder på 1800-talet
Forfatter: Kjell Eikemo
Publiseringsdato: 29.01.2003


Isak Eikemo

 
Isak var fødd 6/4 1867 i Masfjorden. Faren, Bendik, var husmann på garden Eikemo. Isak hadde gått i lære og var utdanna skreddar, men byrja som kjøpmann. Isak vart såleis den første kjøpmann på Helle i Dalsfjorden, og var oldefar til noverande kjøpmann Erling Paul Eikemo. 

100 år med handel på Helle i Dalsfjorden 

Grunnleggjaren av bedrifta og første kjøpmann på Helle i Dalsfjorden var Isak Eikemo. Han var oldefar til noverande kjøpmann Erling Paul Eikemo. 

Isak var fødd 6/4 1867 i Masfjorden. Faren, Bendik, var husmann på garden Eikemo. Isak hadde gått i lære og var utdanna skreddar, men byrja som kjøpmann. Før han slo seg ned på Helle i 1895, reiste han rundt i bygdene på Vestlandet med skreppe på ryggen og selde tøy, tråsneller og nåler. Så på den måten fekk han praktisere begge faga. 

Isak vart gift 30/6 1893 med Anna Kristina Eriksdtr. Sandnes f. 27/12 1870, frå Sandnes gnr. 30, bnr. 1 i Masfjorden. 

I 1895 byrja han med handel på Helle, samtidig som Teglverket vart oppstarta. Det kom då mykje folk frå andre bygder for å få seg arbeid på teglverket. Teglverket laga murstein av leire. 

Den første plassen han hadde butikk (krambu) var på Skorane. Isak kjøpte ein parsell, Nyheim av Øystein Helle, og i 1895 bygde han hus der. Kjellaren i huset vart først nytta til krambu, eit par år seinare innreia han eine stova i huset. Diskane i krambua gjekk frå døra og tvers over. Kammerset vart tatt i bruk til lager for mjøl og andre varer, medan sirupsfatet vart plassert i eine kråna av krambua. 


Gamle-butikken i Bøvik (ca. 1929) 
Frå venstre: Isak Eikemo sliper ljå, sonen Einar sveivar. Bak: Sonen Håkon Eikemo. 
Foto: Kjell Eikemo

Den 14.04.1914 kjøpte Isak garden gnr. 1 bnr. 6, frå Elias og Berte Helle for kr 3500,- Elias og Berte drog til Amerika. På garden var det kår til foreldra til Elias. Dei heitte Gabriel og Anna Lovisa. Gabriel døydde i 1912 og Anna Lovisa levde i kår i gamle stova til ho døydde i 1919. 

I 1920 vart "Gamlestova" bygd om og Isak flytta forretninga inn der. Forretninga vart innreia i enden med eigen inngang. Diskane gjekk frå døra og nedover, med ein vinkel mot det vindauget som vender mot aust. Frametter veggen og ned til vindauget var det benkar, der kundane sette seg og tok ein prat. I vindfanget til venstre vart salt og sirupsfat lagra og i rommet til høgre vart mjøl lagra. Forretninga var der til 1937. 


Framfor bustadhuset. 
Frå venstre: Anna Kristina Eikemo (kona til Isak), Tea Håland (tenestejente) frå Holmedal i Sunnfjord, Håkon Eikemo (son) og Isak Eikemo. Foto: Kjell Eikemo

I 1925 vart bustadhuset på "Nyheim" flytta til Bøvik der det står i dag. Det var Ola med garden som stod for nedriving og bygging (Far til Oskar Olset). 

Før riving fekk ungdommane i bygda arrangere ein dansefest, mot at dei var med og bar materialen til Bøvik. Ungdomar og eldre kom og bar material om ettermiddag og kveldar, og det vart ein samlingstad for folket. 

Dei kom heilt frå Vårdal til Olset. Isak hadde fått avtale med Østen Helle om å få bera meterialen over bøen hans, der det gjekk ein gamal sti. I den tida budde Isak og familien på loftet i "Gamlestova". 


Erling, eldste son til Isak, vart gift med Paula Leikestad frå Stadt. Erling dreiv ei tid forretning på Kyrkjebø frå 1923-1929. 
Seinare dreiv han forretning i Askvolli (i huset Søvik) 1933-1934. 
Foto: Kjell Eikemo

Erling Eikemo i butikken. Dette lokalet var i bruk frå 1937 til 1980. (Foto: Kjell Eikemo ©) 
I 1937 overtok han forretninga her på Helle. Erling hadde bygt nytt hus og moderne forretning i kjellaren, etter den tids målestokk. 

Forretninga var ei familiebedrift, så alle måtte delta bak disken. Frå 1930-åra var han ekspeditør for fylkesbåtane her på Helle. Postformidling for Helle hadde ein også. Desse funksjonane vart nedlagt på slutten av 60-talet. 

Erling Eikemo dreiv forretninga fram til han døydde i 1972. Eldste son til Erling, Ingolf, overtok då forretninga saman med kona Minda. 

Ingolf hadde i slutten av 50-åra starta med sal av kunstgjødsel og formjøl. Kunstgjødsel vart lagra på dampskipsbua, som ein leigde av Helgerud. Ingolf og Minda overtok forretninga i 1972. 


Erikka Arnesdtr. S. Hope f. 1824 d. 3/11 1912 gift 16/4 1848 med Erik Monsson Sandnes f. 1824, d. 25/10 1910 
(foreldra til Anna Kristina - kona til Isak) Foto: Kjell Eikemo

Ettersom gjødning og formjøl måtte lossast og lastast med handemakt inn og ut av bua, vart det bygt nytt og moderne lagerbygg (ved Klausen Mek.) i 1975. 

Forretninga som Erling Eikemo hadde bygd i 1937, vart etterkvart umoderne og i minste laget. Så i 1980 vart det bygd ny forretning med moderne sjølvbetjening. Den nye forretninga ligg i dag ved fylkesvegen. I 1987 vart det bygd bensinstasjon i tilknytning til forretninga. Etter at salet av bensin frå fat vart avslutta i 1982. 
 



Forretninga slik den ser ut i dag. Den vart bygd i 1980. No er det fjerde generasjon som driv den - Erling Paul og Velaug Eikemo. 
Foto: Kjell Eikemo

   
Copyright © Scandion, 5986 Hosteland - E-post: mopdal@online.no 
Webredaktør: Magne Opdal