BJØRN WEST MARSJEN
Kvart år, nest siste søndag i august.
Bjørn West-marsjen er ein årleg turmarsj
på vel 15 kilometer. Marsjen, som går i lett fjellterreng,
er ein minnemarsj om det som hende i Matrefjella siste del av andre verdskrig.
Marsjen har, og skal i åra framover vera med på å gje
nye generasjonar kunnskap om den innsats, slit og forsvarsvilje soldatane
i Bjørn West synte.
Marsjruta er lagt framom mange av dei historisk kjende
stadane der Bjørn West-soldatane vandra i dei siste krigsdagane
i 1945.
Marsjen startar ved Litle Matrestølen, går
forbi Kringlebotn og til Stordalen fjellstove. På desse stadane fann
kamphandlingane stad, og nordmenn miste livet.
Marsjen vert avslutta med ei minnestund i Stordalen og
nedlegging av krans ved bautaen over dei falne.
Opptakten til Bjørn West-marsjen vart gjort på
initiativ av befal frå Lindås Heimevernsområde. Første
Bjørn West-marsj gjekk sundag 24. oktober 1982.
Etter at Lindås HV-område fekk ungdomsgruppe
har ho hatt ansvaret for registrering av deltakarane ved Steinareset, Masfjorden
HV-område har stått for registrering av deltakarar på
Matre og mottak av alle ved innkomst i Stordalen.
Sambandsteneste og førstehjelp har vore utført
av Røde Kors Hjelpekorps frå Lindås og Meland. Bergen
Nordhordland Rutelag har utført transporttenestene.
Sidan 1987 har marsjdagen vore nest siste sundagen i august.
Talet på deltakarar har gjennomsnittleg vore 720.
Alle som har gått Bjørn West-marsjen får
diplom. Dei som har gått tre, seks eller ti gonger får høvesvis
eit merke i bronse, sølv og gull. I 1993 hadde 50 deltakarar fått
gullmerket.
HISTORIKK
Litlematrestølen
Søndag 29. april 1945 om ettermiddagen var det
harde kampar nordvest for Litlematrestølen.
Tyskarane skulle ta Kringlebotn, og sende om lag 30 mann
av garde frå Fossen. 28 andre tyskarar skulle gå nordover fjellet
mot Kringlebotn frå Litlematrestølen. Men ved Litlematrestølen
vart dei stogga av 11 norske soldatar med fenrik Egil Arne som sjef.
Tyskarane kom frå Matre, og vart oppdaga av norske
vaktpostar kl. 11.30. Dei tyske soldatane sleit tungt i blautsnø
og snøbyger, og nordmennene som låg i gode stillingar, venta
i det lengste med å opna eld. Dei skaut først då tyskarane
var 50 m frå dei. Johan Hansen Gatland frå Fotlandsvåg
på Osterøy fall i skotvekslinga som følgde.
27 tyskarar vart drepne. Den siste vart såra, men
kom seg attende til Matre og melde frå. Bjørn West-soldatane
evakuerte no Litlematrestølen, og det var i siste liten. Då
dei siste nordmennene la i veg mot Stordalen, såg dei over 100 tyskarar
rykkja fram mot Litlematrestølen.
Kringlebotn
Dei første kampane fann stad ved Fossestølen
i 04- tida laurdag 28. april 1945. Ein norsk vaktstyrke slo attende ein
mindre tysk styrke.
Denne laurdagen var det samla mykje Bjørn West-
folk på fjellgarden Kringlebotn. Garden ligg løynd i ei lun
hole på sørsida av Klavefjellet. Denne lagnadsdagen var om
lag 60 norske ungdomar samla der. 50 nykomlingar skulle få våpenopplæring.
Fenrik Nils Åsheim var kompanisjef og leiar for
befalet som skulle trena dei nye rekruttane. Hjalmar Matre, som åtte
garden, var nestkommanderande. Dei kom i strid før rekruttskulen
kom i gong.
Laurdag morgon oppdaga dei 3-4 tyskara ved nokre løegrunnar
i vestre vassenden. Ein patrulje frå Bjørn West vart send
av stad for å ta seg av desse tyskarane. Alt det første skotet
frå tyskarane drap den 26 år gamle fenrik Arnold Mathisen frå
Kongsvinger. Fenrik Ragnvald Totland frå Eknes vart såra. Det
vart ein av tyskarane og, men fienden kom seg unna.
Ettermiddagen dagen etter kom tyskarane attende med ein
tropp på omlag 30 elitesoldatar. Dei kom ned Rusti i nærleiken
av der Bjørn West-marsjen no går, og ned vestre skaret.
To nordmenn stogga fienden ved Rusti heile ettermiddagen
og kvelden. Hardaste striden vart ved vestre skaret. Her fall Jakob Åsheim
frå Hosanger og Odd Narve Tindeland frå Haugesund.
Tyskarane hadde store tap og drog seg attende i 9-tida
om kvelden. Utover natt til måndag, evakuerte nordmennene Kringlebotn
og drog over fjellet til Fagerdalsstølen.
Tyskarane fekk mange drepne og såra på Litlematrestølen
og i Kringlebotn denne dagen, søndag 29. april 1945.
Klavefjellet / Stordalen
Tysdag 1. mai 1945 var det kampar ved Krokavatnet nord
for Stordalen. Tyskarane kom oppover frå Sognefjorden, men vart stogga
der.
Torsdag 3. mai kom store styrkar opp frå Fossen
for å gå over Klavefjellet mot Stordalen. 12-14 norske soldatar
med Johannes Kålås frå Hjelmås som lagførar,
stogga fienden i halvannan time. Det var nok til at Bjørn West-styrkane
kom i stilling tvers over heile Klavefjellet.
Frontlinja gjekk i ein boge, mest som ein sekk. Og tyskarane
hamna i sekken. Mellom 150 og 200 tyskarar kom opp frå Fossegarden,
og like mange frå Fossevatnet. Det var dei nordmennene først
kom i strid med. Nordmennene opna eld då tyskarane nådde nord
for vatnet på Klavefjellet.
Nordmennene hadde rikeleg med ammunisjon etter flyslepp
natta før, og låg i gode stillingar. Tyskarane hadde store
problem med å skjøna kvar elden kom frå. Nordmennene
synte stor krigskunst, og klokka 18.00 måtte tyskarane trekkja seg
attende med store tap.
Bjørn West-folka fekk melding frå London
om at krigen snart gjekk mot slutten, og fekk ordre om å bryta all
kontakt med tyskarane.
I Stordalen hadde det vore strid laurdag 28. april 1945.
Tyskarane fanga to norske ordonansar som var på veg frå Kringlebotn
til Stordalen. Ein tredje ordonans, Arne Lampe frå Fana vart skoten
av dei same tyskarane då han var på veg frå Stordalen
til Kringlebotn.
I Stordalen kom dei same tyskarane over nokre nordmenn
som la opp telefonliner langs sørsida av Stordalsvatnet. Ein av
nordmennene, Henning Wernøe frå Bergen, fall i trefningane
som følgde. Ein norsk offiserpatrulje gjekk til motåtak, skaut
3 tyskarar, og befridde dei to norske fangane.
Den gamle fjellmannen Torgeir Stordal let livet 4. mai
1945. 76 år gamal vann han ikkje følgja med då Stordalen
vart evakuert.
Han vart att på garden der han hadde levd heile
livet sitt. Tilliks med osingen Sigurd Johannessen som vart såra,
gøymde han seg i urane i området. Etter eit døger torde
Torgeir seg ned til husa sine. Der kom fienden over han, skaut han og brende
han inne saman med resten av husa i Stordalen.
2008 - Forsvarsminister Anne-Grete Strøm-Eriksen
kom for å halde minnetale og legge ned krans ved minnesstøtta
over dei falne i Stordalen.
ANTALL DELTAKARAR I BJØRN WEST MARSJEN
2009 - 403
2008 - 503
2007 - 365
2006 - 475
2005 - 570
2004 - 568
2003 - 650
2002 - 680
2001 - 360
2000 - 400
1999 - 677
1998 - 384
1997 - 460
1996 - 739
1995 - 850
1994 - 498
1993 - 670
1992 - 871
1991 - 820
1990 - 970
1989 - 698
1988 - 660
1987 - 837
1986 - 443
1985 - 573
1984 - 934
1983 - 623 |